نخستین بار اردشیر بابکان از نام ایران استفاده کرد
بر روی سینهٔ اسب اردشیر در سنگ نگاره نقش رستم، کتیبه‌ای به سه زبان ساسانی اشکانی، و یونانی وجود دارد که ترجمهٔ آن، چنین است:
“این است پیکر مزداپرست، خداوندگار اردشیر، شاه شاهان ایران ، که
نژاد از ایزدان دارد، پسر خداوندگار بابک، شاه.”
همچنین در سنگ نگاره ی دیگری در نقش رجب شاپور فرزند اردشیر نیز در کتیبه ای به 3 زبان خود را شاه ایران و انیران می خواند:
“این پیکری است از بغ مزدا پرست، خدایگان شاپور، شاهنشاه ایران و انیران که چهر(نژاد) از یزدان دارد ، فرزند بغ مزداپرست ، خدایگان اردشیر ، شاهنشاه که چهر از یزدان دارد، نواده خدایگان پاپک شاه”
اردشیر یکم ساسانی شناخته‌شده به اردشیر بابکان (به پارسی میانه: Ardashir i babakan.svg) بنیان‌گذار شاهنشاهی ساسانی بود. وی پس از شکست واپسین شاهنشاه اشکانی، اردوان پنجم در سال 224 میلادی در دشت هرمزدگان، دودمان اشکانی را برانداخت و پادشاهی ساسانی را بنیان گذاشت. اردشیر از آن پس خود را «شاهنشاه»] نامید و تسخیر سرزمینی را که ایرانشهر یا «ایران» می‌خواندش، آغازید.
پیرامون تبار و نیای اردشیر، گزارش‌های تاریخیِ گوناگونی وجود دارد. براساس گزارش طبری، اردشیر پسر بابک پسر ساسان بوده‌است. روایت دیگری که در کارنامهٔ اردشیر بابکان می‌باشد، و شاهنامهٔ فردوسی نیز همان را بیان داشته، چنین آورده که اردشیر، زادهٔ ازدواج ساسان — فردی از نوادگان دارا — با دختر بابک، حاکمی محلی در ایالت پارس
بوده‌است.
سنگ‌نگاره اهورامزدا و اردشیربابکان که یکی از زیباترین و سالم‌ترین نقوش بازمانده از دورهٔ ساسانی است، در گوشهٔ شرقی محوطهٔ نقش رستم، بر سینهٔ صخره‌ای تراشیده شده که 2 متر از سطح زمین، فاصله دارد و دارای 6٫65 متر پهنا و 2٫40 متر بلندا است.
در این نقش، اردشیر بابکان در سوی چپ مجلس، سوار بر اسبی، کنده‌کاری شده و روبه‌روی او، اهورامزدا که او نیز سوار است و از نیم‌رخ نقش شده، قرار دارد. پشت سر اردشیر، یک جوان، مگس‌پرانی در دست دارد و زیرپای اسب اردشیر پیکر بی‌جان اردوان پنجم به‌خاک افتاده و قرینهٔ آن در زیر پای اسب اهورامزدا نیز، نقش شده‌است.
اهورامزدا دست راستش را به سوی اردشیر دراز کرده و حلقه‌ای (دیهیم شهریاری) را به او اهدا می‌کند و در دست چپش شاخه‌های برسم را نگه داشته‌است.
بر روی سینهٔ اسب اردشیر، کتیبه‌ای به سه زبان پهلوی ساسانی اشکانی، و یونانی وجود دارد که ترجمهٔ آن، چنین است: «این است پیکر مزداپرست، خداوندگار اردشیر، شاه شاهان ایران، که نژاد از ایزدان دارد، پسر خداوندگار بابک، شاه.»
بر روی اسب اهورامزدا هم متنی سه زبانه کنده شده که ترجمه‌اش در زبان یونانی، «این است پیکر خداوند زئوس» و در متون پهلوی «این است پیکر خداوند اهورامزدا» می‌باشد
