آتش ۱۵۰۰ ساله
در شهر یزد آتشی وجود دارد که ۱۵۰۰ سال است خاموش نشده است و همچنان می‌سوزد. این آتش ورهرام نام دارد که به معنای آتش پیروزی است. کسی که مسئول روشن نگه داشتن آتش است هیربد نام دارد، وی روزانه در چند نوبت با افزودن تکه‌های چوب خشک که مقاوم تر از تکه‌های دیگر است این آتش را روشن حفظ می‌کند. بازدیدکنندگان می‌توانند این آتش را از پشت شیشه ببینند، چرا که نفس‌های آدمی نباید با آتش پاک تماس پیدا کند حتی نگهبان مخصوص هم با پوشاندن صورت با نقابی به نام پدام، که بر روی دهان و بینی قرار می‌گیرد به این آتش نزدیک می‌شوند
ساختمان اصلی آتشکده بر ارتفاعی حدود یک متر چهل سانت از زمین و در میان حیاط بزرگی که درختان همیشه سرسبز سرو و کاج آن را پوشانده، قراردارد. نگاره فروهر و سرستون‌های سنگی آن زیبایی ویژه‌ای بدان بخشیده و روبروی این بنا حوض آبی قرار دارد. اینکه آتشکده‌ها کنار آب باشند از خصوصیت‌های آتشکده‌ها بوده‌است. سرستون‌های سنگی جلو تالار ساختمان اصلی و سنگ‌های گلدار پای دیوارها کار هنرمندان اصفهانی است. این هنرمندان سنگ‌ها را در اصفهان تراشیده و سپس تا یزد برده‌اند. نگار کاشی‌های فروهر بر بالای سردر ورودی، کار هنرمندان کاشی‌کار یزدی است و معماری کل این بنا از معماری آتشکده‌های پارسیان تأثیر پذیرفته‌است.
در سال های بسیار دور برای روشن کردن آتش، کبریت یا وسیله ای دیگر در اختیار نبود به همین منظور در یک مکان، آتشی همواره روشن بود تا مردم بتوانند روزانه گُلی از آن آتش برداشته و اجاق خانه های خود را روشن کنند. به این مکان آتشکده می گفتند. (“کَده” در زبان فارسی دَری به معنی خانه و “آتشکده” به معنای خانه آتش است) وظیفه آوردن آتش از آتشکده بر عهده فرزندان خانواده بود به همین دلیل خانواده ای که فرزند نداشت اجاقش خاموش یا به عبارتی کور بود که اکنون متوجه می شویم ریشه ضرب المثل ایرانی “فلانی اجاقش کور است” از کجا نشأت می گیرد. به همین دلیل یکی از آرزوهای شیرین برای هر خانواده این جمله بود: “اجاقت سبز باد” شغل ایرانیان باستان کشاورزی و مبنای زندگی آن ها بر اساس نور و گرمای خورشید بود. هم چنین نور، گرما و روشنایی در دسترس مردم روی زمین آتش است. به همین دلیل آتش یکی از مهم ترین و مقدس ترین عناصر در زندگی بشر محسوب می شود.
بعد از کشف آتش بود که فرهنگ و تمدن نیز شکل گرفت. ذات آتش گِرد آن نشستن است و به مرور زمان آتشکده تبدیل به مکانی برای گردهمایی و برگزاری جشن ها و آیین های مذهبی زرتشتیان شد. قبل از آن نیز به عنوان دادگاه مورد استفاده قرار می گرفت که در آن موبد به دادرسی مردم می پرداخت. ساختمان کنونی آتشکده یزد در آبان ماه ۱۳۱۳ با سرمایهٔ یک زرتشتی پارسی به نام «همابائی» بر قطعه زمینی که از سوی چند تن از زرتشتیان ایران ازجمله برادران امانت به یاد فوت پدرشان «اردشیر مهربان رستم» امانت وقف شد، ساخته شد. نقشهٔ این بنا را مهندسان پارسی کشیده‌اند و «ارباب جمشید امانت» سرپرستی و نظارت ساخت این بنا را بر عهده داشت. وی در خاطرات خود نوشته‌است که برای جلب توجه پارسیان هندوستان، پنج بار به آن دیار سفر کرده‌است. چهار بار با کشتیهای بخار بر روی آب‌های خروشان اقیانوس هند و یک بار پیاده و با شتر در ریگزارهای بلوچستان ایران و پاکستان تا سرانجام انجمن پارسیان هند پرداخت هزینهٔ ساختمان آتش ورهرام یزد را پذیرفت.
آتشی که درون این آتشکده می‌سوزد بیش از ۱۵۰۰ سال است که روشن مانده‌است. این آتش فروزه‌ای است از آتش آتشکده کاریان در لارستان که به عقدای یزد آورده شد و نزدیک به ۷۰۰ سال در آنجا روشن نگه داشته شد و سپس در سال ۵۲۲ خورشیدی (۱۱۷۴ میلادی) از عقدا به اردکان(روستای ترک آباد) برده شد و نزدیک به ۳۰۰ سال نیز در ترک آباد بود و در سال ۸۵۲ خورشیدی (۱۴۷۴ میلادی) از ترک آباد به یزد برده و نگهداری شد. نخست در محله‌ای به نام «خلف خان علی» در خانهٔ یکی از موبدان بزرگ به نام «موبد تیرانداز آذرگشسب» نگهداری می‌شد و در سال ۱۳۱۳ پس از
ساخته شدن این آتشکده به درون آن برده شد.
